چگونگی رفع خرابی الکتروموتور

برای رفع خرابی الکتروموتور و راه اندازی مجدد و کارکردن دوباره‌ی آن، باید موتور را مورد بررسی قرار داد تا اشکالات و ایرادات موجود در آن را یافته و راه حلی را برای راه اندازی مجدد آن پیدا کرد. اشکالات که ممکن است باعث به وجود آمدن خرابی در الکتروموتور و در نتیجه از کار افتادن الکتروموتور شود به همراه راه کاری برای رفع آن در این مقاله آمده است.

اشکالاتی که ممکن است در الکتروموتور به وجود آید شامل نرسیدن انرژی مناسب به موتور، فرسوده شدن یاتاقان‌­ها یا بلبرینگ‌­ها می‌باشد.

نرسیدن انرژی مناسب به موتور

برای یافتن عیب و رفع خرابی الکتروموتور ، ابتدا موتور را متوقف کرده، کابل تغذیه اصلی به موتور از جعبه‌ی انشعاب موتور باز شود، رسیدن انرژی محرکه به موتور را چک کرده هر گونه اشتباهی در اتصالات بین تابلوی کنترل و موتور اصلاح شود. باید توجه داشت که اگر موتور دارای اتصال ستاره باشد جریانی در فازی که قطع است القاء خواهد شد و سیم پیچ به سرعت می‌­سوزد.

فرسوده شدن یاتاقان‌­ها یا بلبرینگ‌­ها

اگر یاتاقان‌­ها یا بلبرینگ‌­ها سائیده شده باشند، روتور با استاتور تماس پیدا کرده و موتور با سر و صدا کار می­‌کند، اگر این سائیدگی زیاد باشد، روتور روی هسته‌ی استاتور قرار می­‌گیرد و چرخش غیر ممکن می‌­شود.

برای امتحان کردن و رفع خرابی الکتروموتور ، بدون این که به موتور ولتاژی اعمال شود باید محور به طرف بالا و پایین حرکت داده شود. اگر حرکت کرد یاتاقان­‌ها یا بلبرینگ‌­ها و یا محور روتور سائیده شده‌­اند، در صورت سائیدگی باید روتور را بیرون آورده نسبت به تعمیر و یا تعویض قطعات معیوب آن اقدام نمود.

موقعی که یاتاقان­‌ها یا بلبرینگ­‌ها و یا محور روتور سائیده شده باشند روی هسته‌ی روتور اثر سائیدگی دیده می‌­شود که در اثر مالش روتور به استاتور است و اگر سائیدگی کم باشد موتور داغ می­‌شود و سرعت آن کمتر از سرعت نرمال خواهد بود.

زیاد بودن بار موتور

بار اضافی سبب می‌­شود که موتور به سرعت عادی نرسد و جریان زیادی بکشد. برای رفع خرابی الکتروموتور و تعیین این که آیا یک موتور سه فاز دارای بار اضافی است یا نه، باید نسبت به اندازه گیری جریان موتور در دو حالت با بار و بدون بار اقدام نمود. اندازه گیری جریان الکتریکی باید برای تمام فازها انجام شود. آمپر اندازه گیری شده هر فاز نباید از مقدار نامی پلاک بیش­تر باشد.

موتور با بار اضافی

موتور فن

• اگر مقدار اندازه گیری شده جریان بیش از مقدار پلاک مشخصات است ولی در حدود ضریب سرویس و ولتاژ نامی است، سرعت فن را با تغییر پولی کاهش داده یا دمپر اصلی هوا را بسته شود تا آمپر پایین بیاید و مقدار آن برابر حداکثر آمپر داده شده روی پلاک الکتروموتور شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد پلاک خوانی الکتروموتور به مجله الین پمپ مراجعه کنید.
• اگر مقدار اندازه گیری شده جریان بیش از مقدار پلاک مشخصات و خارج از حدود ضریب سرویس است، باید فوراً بادزن را خاموش کرده و نسبت به رفع عیب آن اقدام نمود.
• در صورتی که موتور بادزن تازه نصب شده و یا تغییراتی روی آن انجام شده باشد، رله‌ی حرارتی محافظ بار موتور باید چک شود. جهت چرخش موتور باید کنترل شود با اطمینان حاصل کرد که بادزن در جهت درست دوران می­‌کند، اگر جهت درست نباشد، جای دو فاز در مورد موتورهای سه فاز باید عوض شود.
• در ضمن کشش تسمه را چک کرده و نسبت به تراز کردن و میزان نمودن کشش تسمه اقدام شود.

موتور پمپ

• اگر مقدار اندازه گیری شده بیش از مقدار پلاک مشخصات باشد ولی در حدود ضریب سرویس و ولتاژ نامی است، با بستن شیر خروجی آمپر را پایین آورده تا در حدود مقدار پلاک مشخصات و یا کمتر از آن بشود.
• اگر مقدار آمپر اندازه گیری بیش از مقدار پلاک مشخصات و خارج از حدود ضریب سرویس است، فوراً باید دستگاه‌­های مرتبط نسبت به خاموش کردن پمپ و رفع عیب آن اقدام شود.
• در صورتی که موتور یا پمپ تازه نصب شده است و یا تعمیراتی روی آن انجام شده ، باید رله‌ی حرارتی محافظ بار موتور چک شود و جهت چرخش موتور کنترل شود و مطمئن شد که پمپ در جهت درست دوران می­‌کند، اگر جهت درست نباشد، جای دو فاز در مورد موتورهای سه فاز باید عوض شود.

اگر به موتور بیش از حد بار وارد شود و یا یکی از فازهای مدار سه فاز قطع شود، یعنی مدار دو فاز شود، جریان عبوری از موتور زیاد می­‌شود و حالت اورلودینگ اتفاق می­‌افتد. اگر زمان گذر این جریان خیلی طول بکشد یا مقدار آن خیلی بیش از حد جریان بار نامی موتور باشد، سیم پیچی موتور بیش از حد گرم خواهد شد که در این صورت عایق موتور آسیب دیده و موتور می­‌سوزد. برای حفاظت از وارد شدن بار بیش از حد، باید ابزار حفاظت حرارتی نصب شود.

موتور بدون بار اضافی

• برای تعیین این که در حالت مستقل یعنی حالت بدون بار، آیا یک موتور سه فاز دارای بار اضافی است یا نه، تسمه یا کوپلینگ را از موتور برداشته و محور موتور با دست چرخانده شود. معمولاً اگر قسمتی از موتور شکسته یا مکانیسمی کثیف باشد محور به راحتی نمی­‌چرخد.
• روش دیگر این است که نسبت به اندازه گیری جریان الکتریکی موتور برای تمام فازها اقدام شود، جریان هر خط باید در حدود جریان اسمی که روی پلاک مشخصات موتور نوشته شده است، باشد. وجود جریان اضافی در هر فاز نشانه‌ی اتصال کوتاه بودن آن فاز می­‌باشد.
• در ضمن سیم پیچی استاتور موتور باید توسط اهم‌متر چک شود تا مدار بازی وجود نداشته باشد.

قطع شدن فاز

اگر موقعی که موتور در حال کار است نقطه­‌ای از مدار یک فاز باز یا قطع شود موتور به کار خود ادامه می‌­دهد اما دارای قدرت کمتری است. این باز بودن ممکن است در یک کلاف یا اتصال گروه و یا از شکسته بودن یک سیم یا شل بودن اتصالات اتفاق بیفتد و از راه افتادن موتور جلوگیری نماید. اگر نقطه باز یا قطع در یک کلاف واقع شود ممکن است به جای آن، یک کلاف جدید لازم باشد. در حالت قطع یکی از فازها، موتور از حالت توقف شروع به کار نخواهد کرد.

کوتاه شدن کلاف یا گروه کلاف اتصال

اتصال کوتاه شدن کلاف یا کلاف­‌ها باعث می­‌گردد که موتور در سرعتی کمتر از سرعت عادی بچرخد و صدای غیر عادی نماید، به علاوه کلاف­‌های اتصال کوتاه شده، داغ می‌­شوند و دود می­‌کنند. بعد از تعیین کلاف­‌های معیوب با چشم یا آزمایش با اهم‌متر،باید آن‌­ها را با کلاف­‌های جدید تعویض نمود. موقعی که لعاب عایق از روی سیم از بین می‌­رود حلقه­‌های سیم با هم اتصال کوتاه شده و باعث می­‌شود کلاف فوق العاده داغ شود و بسوزد.

کلاف‌­های دیگر نیز ممکن است بسوزد و در نتیجه تمام یک گروه کلاف یا فاز معیوب شود. خارج نمودن یک کلاف اتصال کوتاه شده از مدار با حالت کلاف قطع یا باز متفاوت است. البته توسط چشم یا عیب یاب، کلاف اتصال کوتاه شده را می­‌توان تعیین نمود و یک کلاف اتصال کوتاه شده، هم با چشم دیده می‌شود و هم بوی سوختگی می­‌دهد.

شل بودن میله­‌های روتور

شل بودن میله­‌ها یا صفحات هسته روتور موقعی که موتور در حال کار است تولید صدا نموده و از حمل بار توسط موتور جلو گیری می­‌نماید، و موقعی که موتور در حال چرخش است، ممکن است جرقه­‌هایی بین میله­‌های روتور حلقه­‌های انتهایی دیده شود. در روتورهای قفسه سنجابی تمام میله­‌های مسی به حلقه ‌های انتهایی در طرفین روتور متصل می­‌باشند. اگر یکی از میله‌های روتور شل باشد و با حلقه‌ی انتهایی اتصال نداشته باشد ممکن است باعث عدم کارکرد صحیح موتور گردد و در بسیاری از حالات موتور نخواهد چرخید. میله­‌های شل شده روتور، با قرار دادن روتور روی عیب‌یاب پیدا می‌شود. لرزش تیغه دندانه اره­‌ای در هر میله ممکن است احساس شود در غیر این صورت میله، قطع شدن را نشان می­‌دهد. میله­‌های قطع شده در روتور را گاهی اوقات با چشم هم می‌­توان تشخیص داد. رفع خرابی الکتروموتور و علاج این عیب، لحیم یا جوش دادن دوباره آن­‌ها می­‌باشد.

اتصالات داخلی اشتباه

روش درست جهت تعیین اتصالات صحیح یک موتور چند فار این است که روتور از داخل استاتور خارج شود و یک گلوله بلبرینگ در داخل استاتور قرار گیرد و سپس استاتور را به برق وصل کرد، اگر اتصالات صحیح باشد گلوله بلبرینگ در داخل استاتور روی هسته استاتور خواهد چرخید و اگر اتصالات غلط باشد گلوله در جای خود می­ ایستد. برای آزمایش موتورهای متوسط و بزرگ باید از ولتاژ کاهش یافته استفاده شود.

گریپاژ کردن یاتاقان یا بلبرینگ

اگر آن قسمت از محور روتور که در داخل یاتاقان یا بلبرینگ می­‌چرخد، روغن کاری نشود، محور ممکن است آن قدر داغ گردد و انبساط یابد که از چرخش آن داخل یاتاقان جلوگیری شود و یا ساچمه­‌های بلبرینگ در فضای بین دو کنس بلبرینگ از حرکت باز ایستند. این حالت به نام گریپاژ یاتاقان یا بلبرینگ معروف است. در عمل انبساط یاتاقان خودش (یا کنس بلبرینگ) ممکن است به محور جوش بخورد و چرخش را غیر ممکن نماید. بنابراین برای تعمیر، کاسه­‌های موتور باز شود و نسبت به تعویض یاتاقان‌ها و یا بلبرینگ‌های معیوب اقدام نمود.

معیوب بودن کنتاکتور یا مدار فرمان آن

اگر کنتاکت­‌های روی کنترل کننده یا کنتاکتور، اتصال خوب برقرار ننمایند موتور راه نمی‌­افتد، بنابراین باید نسبت به بررسی و کنترل مدار مربوطه و در جهت رفع عیب و رفع خرابی الکتروموتور اقدام شود.

اتصال سیم پیچی با بدنه

• اگر سیم پیچی بیش از یک نقطه با بدنه اتصالی پیدا کند یک اتصال کوتاه که سیم پیچی را می­‌سوزاند، اتفاق می‌­افتد. سیم پیچ اتصال کوتاه به بدنه را با آزمایش پیدا نموده و توسط سیم پیچی دوباره یا تعویض کلاف معیوب عیب را رفع کرد.
• اگر سیم پیچ در یک نقطه با بدنه اتصالی داشته باشد کسی که با موتور کار می­‌کند یا بدنه موتور را لمس کند ممکن است دچار برق گرفتگی شود، ولی اگر بدنه طبق ضوابط، به زمین وصل باشد، احتمال وقوع این خطر از بین می‌­رود.

فاز معکوس در کلاف­‌ها

این حالت باعث می­‌شود موتور آهسته‌­تر از سرعت اسمی بچرخد و یک صدای لرزش مغناطیسی تولید نماید که خود علامت اتصالات غلط می­‌باشد. برای رفع خرابی الکتروموتور باید اتصالات به طور کامل مورد بررسی قرار گیرد.

قطع شدن اتصال موازی در کلاف­‌ها

این عیب باعث به وجود آمدن صدای لرزش مغناطیسی می‌شود و موتور را از فعالیت باز می­‌دارد. در این ضورت باید مدار برای اتصالات موازی کامل چک شود.

درست نبودن ولتاژ یا فرکانس

ولتاژ و جریان هر سه خط و فرکانس را چک کرده و سپس نسبت به اصلاح آن­‌ها اقدام شود.

تاب برداشتن محور الکتروموتور

روتور را از داخل استاتور خارج نموده و نسبت به تاب گیری محور آن و یا تعویض روتور اقدام نمود.

خوب تهویه ن­شدن الکتروموتور

باید نسبت به تمیز کرد دوزه‌ای منفذهای تهویه الکتروموتور اقدام شود.

برای رفع خرابی الکتروموتور و راه اندازی مجدد و کارکردن دوباره‌ی آن، باید موتور را مورد بررسی قرار داد تا اشکالات و ایرادات موجود در آن را یافته و راه حلی را برای راه اندازی مجدد آن پیدا کرد.